Roman Stanisław Jakub Kozłowski - polski paleontolog i geolog, profesor, założyciel Instytutu Paleozoologii PAN (obecnie Instytut Paleobiologii PAN im. Romana Kozłowskiego).

Urodzony 1 lutego 1889 we Włocławku, zmarł 2 maja 1977 w Warszawie.

Twórca polskiej paleontologii, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, honorowy członek m.in.: Francuskiej i Kolumbijskiej Akademii Nauk oraz Paleontological Society of America; profesor Uniwersytetu Warszawskiego, doktor honoris causa: Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Paryskiej Sorbony i Uniwersytetu w Modenie. Obok najwybitniejszych paleontologów i geologów (m.in. G. Simpsona, H. Whittingtona, L. Agassiza oraz R. Owena) odznaczony, jako jedyny Polak, licznymi medalami m.in. Mary Clark Thompson (1958)1  oraz medalem Wollastona2 przez Londyńskie Towarzystwo Geologiczne (1962).

Ukończył nauki geologiczne i biologiczne na Sorbonie, po czym prowadził badania paleontologiczne pod kierunkiem profesora Marcellina Boule’a w Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu.  W 1913 został zaproszony do Boliwii na stanowisko wykładowcy Szkoły Górniczej (Escuela Nacional de Mineria) w Oruro, dokąd udał się by uniknąć powołania do armii carskiej. Był wykładowcą m.in. mineralogii, topografii i rysunku, a od 1915 do 1919 dyrektorem Szkoły. Dzięki jego aktywności, w 1918 prezydent Boliwii zatwierdził przekształcenie Szkoły Górniczej w Wydział Inżynierii (Facultad Nacional de Ingeniería) przy Politechnice w Oruro (Universidad Técnica de Oruro).

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Profesor Kozłowski powrócił do ojczyzny i brał aktywny udział w odbudowie nauki polskiej. Został współzałożycielem Muzeum Ziemi w Warszawie oraz Zakładu Paleontologii Uniwersytetu Warszawskiego. Po II wojnie światowej wykladał na Uniwersytecie Warszawskim i po raz drugi przystąpił do odbudowy nauki polskiej, stając się jednym z wielkich twórców jej odrodzenia. W 1952 zainicjował powstanie Zakładu Paleozoologii, jednego z pierwszych instytutów Polskiej Akademii Nauk, obecnego Instytutu Paleobiologii PAN im. Romana Kozłowskiego.

Profesor Roman Kozłowski poświęcił swe życie pracy badawczej, organizatorskiej, redakcyjnej i edukacji. Wniósł do nauki światowej klasyczne opracowania faun paleozoicznych, szczególnie ramienionogów i graptolitów, przy użyciu nowatorskich metod studiowania i ilustrowania okazów. Najważniejszym jego odkryciem było ustalenie pozycji systematycznej graptolitów (Graptolithina), jako zwierząt pióroskrzelnych (Pterobranchia) należących do półstrunowców (Hemichordata), co obaliło wcześniejsze interpretacje uznające je za jamochłony lub mszywioły. Badania Profesora Kozłowskiego nie tylko głęboko przeobraziły paleontologię, ale także wywarły wielki wpływ na wiele dyscyplin biologicznych. Dzięki znaczącym odkryciom i etycznej postawie Profesor Kozłowski stał się legendą dla paleontologów na całym świecie.

Jako nauczyciel porywał słuchaczy jasnością wykładu, w którym świat organizmów kopalnych i współczesnych łączył w jedną przejrzystą całość. Młodych paleontologów obdarzał ogromnym zaufaniem wierząc w ich zapał, talent i uczciwość badacza. Czuwał niestrudzenie nad ich rozwojem.
Profesor Kozłowski założył czasopisma: Palaeontologia Polonica i Acta Palaeontologica Polonica włączając polskią paleontologię do nurtu nauki światowej. Był ich wieloletnim redaktorem naczelnym i nieustannie podnosił poziom tych czasopism. Szczególną opieką otaczał młodych, niedoświadczonych autorów. W każdym swym działaniu Profesor Kozłowski dążył do doskonałości, był człowiekiem niezmiernie prawym, skromnym, nieoczekującym żadnych zaszczytów.

Roman Kozłowski - wikipedia

Articles:
Acta Palaeontologica Polonica 1977 Editorial Board. In memoriam - Roman Kozłowski
Paläontologische Zeitschrift 1977 Krystyna Pożaryska. Obituary - Roman Kozłowski
Acta Palaeontologica Polonica 1978 Zofia Kielan-Jaworowska and Adam Urbanek. Dedication
The Palaeontology Newsletter 2009 Jan Zalasiewicz. The meaning of palaeontology.