Aktualności

Ornithischia, czyli dinozaury ptasiomiedniczne, to jedna z trzech głównych gałęzi ewolucyjnych dinozaurów. W trakcie ich historii ewolucyjnej trwającej ponad 134 miliony lat dinozaury ptasiomiedniczne wykształciły znaczną różnorodność biologiczną oraz szereg charakterystycznych cech, przede wszystkim związanych z morfologią ich czaszek oraz pancerzy. Nowa praca obejmuje szczegółową rewizję nomenklatoryczną Ornithischia; zawiera przegląd współczesnego i historycznego zastosowania 76 nazw grup dinozaurów ptasiomiednicznych oraz ustanawia ich definicje filogenetyczne zgodnie z nowo wprowadzonym Międzynarodowym kodeksem nomenklatury filogenetycznej. Nowa praca dodatkowo wprowadza nazwy dla pięciu dobrze poznanych grup ptasiomiednicznych: dla grup w ramach zaawansowanych dinozaurów kaczodziobych – hadrozaurów – oraz rogatych – ceratopsów, dla grupy łączącej Heterodontosauridae oraz Genasauria, oraz dla dwóch linii ewolucyjnych w ramach dinozaurów pancernych z grupy Nodosauridae. Nowa publikacja stanowi kluczowy krok w kierunku wprowadzenia formalnej nomenklatury filogenetycznej dinozaurów ptasiomiednicznych.

W albumie Narodowego Centrum Nauki, wydanym z okazji 10-lecia powstania instytucji, wyróżniony został projekt "Życie w morzu późnojurajskim i na jego wybrzeżu: nowoodkryte okno tafonomiczne typu Solnhofen w Sławnie (Polska środkowa)" pod kierunkiem dr hab. Błażeja Błażejowskiego z Instytutu Paleobiologii im. Romana Kozłowskiego PAN.

Projekt opisuje prace poszukiwawczo-badawcze zlokalizowane w kamieniołomie Owadów-Brzezinki. Na stanowisku tym udokumentowano bogaty zespół górnojurajskich skamieniałości organizmów morskich (m.in. specyficznego zespołu amonitów, homaropodobnych skorupiaków, skrzypłoczy, drapieżnych ryb kostnoszkieletowych, żółwi skrytoszyjnych i ichtiozaurów) oraz lądowych (m.in. gadów i owadów), odznaczających się wyjątkowo dobrym stanem zachowania. Zdecydowana większość rozpoznanych skamieniałości reprezentuje gatunki dotychczas nieznane, a ich naukowy opis stanowi istotny wkład w poznanie historii życia tych grup zwierząt.
Gratulujemy wyróżnienia!

Stabilne izotopy oraz ślady drapieżnictwa rzucają nowe światło na preferencje głębokościowe amonitów

Amonity to wymarłe głowonogi o zewnętrznych muszlach, które dominowały w morskich ekosystemach późnego paleozoiku oraz mezozoiku. Głębokość bytowania należy do kluczowych parametrów ich paleoekologii i jest niezbędna do zrozumienia ewolucji i wymierania amonitów. W celu odtworzenia preferencji głębokościowych późnokredowych amonitów z grupy skafitów z Polski porównaliśmy dane izotopowe z aptychów (kalcytowe osłony dolnej szczęki) oraz współwystępujących otwornic z wynikami analizy śladów drapieżnictwa na okazach skafitów. Wyniki wskazują na zmianę preferencji głębokościowych skafitów co sugeruje, że amonity były bardziej elastyczne w swoich wymaganiach głębokościowych niż dotychczas zakładano.

Podpis do ilustracji 1: Zmiana głębokości bytowania skafita Hoploscaphites constrictus podczas spłycania się mastrychckiego morza, na podstawie danych ze stanowiska w Chełmie.
Podpis do ilustracji 2: Pozycja badanych skafitów oraz otwornic w toni wodnej spłycającego się morza mastrychckiego, odtworzona w oparciu o średnie paleotemperatury uzyskane z analizy δ¹⁸O ich skamieniałości.
Praca finansowana z grantu NCN (2015/19/B/ST10/02033).

Wszystkich, którzy nie mogli uczestniczyć w wydarzeniu a chcieliby wysłuchać prelekcji zapraszamy na Transmisję z wykładu online na kanale YouTube Muzeum Ewolucji.

Wyniki nowych badań gigantycznej krzemionkowej igły bazalnej głębokowodnej gąbki Monorhaphis chuni uzupełniają oraz częściowo podważają wcześniejsze obserwacje i interpretacje struktury tych igieł. Zidentyfikowaliśmy i opisaliśmy cztery różne morfologicznie i strukturalnie warstwy/strefy w jej budowie oraz wyjaśniliśmy ich wzajemne relacje i zaproponowaliśmy znaczenie funkcjonalne. W rezultacie przedstawiliśmy nowy model wzrostu igły bazalnej Monorhaphis chuni, zasadniczo odbiegający do modelu obecnie akceptowanego, wskazując jednocześnie, że igła Monorhaphis nie może być modelem strukturalnym dla wszystkich igieł gąbek z grupy Hexactinellida, ze względu na jej unikalną funkcję, która determinuje jej budowę.

W pracy opisano wolno leżące kolonie koralowców, obracane przez prąd wody (ang. coralliths), budowane przez korale denkowe (wymarła grupa koralowców paleozoicznych). Odkryto je w dewonie Jaźwicy, Kowali i Miłoszowa w Górach Świętokrzyskich. Większość takich kolonii znana jest ze środowisk bardzo płytkich. Opisywany materiał pochodzi ze środowisk głębszych, co jest dużą rzadkością – zarówno w materiale współczesnym, jak i w kopalnym. Analogiczne kolonie występują współcześnie w Kanale Wistari w południowej części Wielkiej Rafy Barierowej (Australia).

Zintegrowane badania morfologiczne i molekularne otwornic bentosowych z rodziny Cassidulinidae pozwoliły wyjaśnić ich systematykę i rozprzestrzenienie w rejonie Morza Scotia i Antarktyki Zachodniej. Ukazały także skomplikowaną współzależność pomiędzy kenozoicznymi zmianami środowiskowymi powiązanymi z geotektoniką, zmianami klimatu i oceanografią, a ewolucją i biogeografią tej ważnej grupy otwornic. Nasze dane sugerują na przykład, że ocieplenie od późnego miocenu do pliocenu (7 do 5 milionów lat temu) mogło być okresem w którym bariera biogeograficzna Cieśniny Drake'a stała się nieefektywna. Obecnie Antarktyka doświadcza podobnych zmian klimatycznych i, wraz z postępującym ociepleniem i przesunięciem prądów morskich na południe, jest coraz bardziej narażona na inwazję gatunków. Badania o perspektywie geologicznej, takie jak nasze, mogą pomóc przewidzieć, w jaki sposób obecne zmiany środowiskowe mogą wpłynąć na skład gatunkowy i rozprzestrzenienie organizmów w tym kluczowym regionie.

W pracy pokazano, w jaki sposób użycie nowoczesnej techniki (tomografia neutronowa, fluorescencja) pozwala uzyskać więcej informacji z późnokredowych skamieniałości roślinnych ze Szwecji w stosunku do metod klasycznych. Tomografia neutronowa umożliwiła wykonanie trójwymiarowej wizualizacji kopalnej szyszki Fricia nathorstii mimo, iż większość szyszki znajduje się wewnątrz dużego bloku twardego piaskowca. Nowo opisany Meliolinites scanicus jest najstarszym znanym (i pierwszym mezozoicznym) przedstawicielem grzybów z rzędu Meliolales (workowce, klasa Sordariomycetes).


Pojedynczy kadr z ruchomej trójwymiarowej wizualizacji kopalnej szyszki (McLoughlin et al. 2021, fig. 4F). Cały film.

Współczesne ekosystemy źródeł hydrotermalnych to zespoły organizmów żyjące w głębiach oceanicznych wokół siarczkowych struktur przypominających kominy. Zespoły te pobierają energie życiową z procesów chemosyntetycznych. Badania molekularne wykazują że wiele z tych zwierząt powstało w kredzie i kenozoiku. Jednak ich zapis kopalny jest wyjątkowo ubogi. W całym Mezozoiku znane są jedynie dwa stanowiska ze skamieniałościami innymi niż rurki wieloszczetów. Najbogatsza grupa stanowisk pochodzi z późnokredowego ofiolitu na Cyprze. Oprócz rurek wieloszczetów występują liczne ślimaki z grupy abyssochrysoidów charakterystyczne dla współczesnych zespołów chemosyntetycznych. Wszystkie znalezione w cypryjskich siarczkach gatunki i jeden rodzaj (Cyprioconcha) są nowe dla nauki. Natomiast rodzaje Desbruyeresia, Hokkaidoconcha, Ascheria i Paskentana mają na Cyprze swoje pierwsze kopalne wystąpienia w zespołach źródeł hydrotermalnych.

 
W artykule potwierdzono przydatność izotopów neodymu (w połączeniu z analizą pierwiastków ziem rzadkich oraz izotopów węgla i tlenu) do śledzenia migracji wód, które weszły w interakcje z intruzją magmową, a następnie, razem z metanem powstałym z organiki w basenie sedymentacyjnym (w procesie termogenezy) były odpowiedzialne za utworzenie węglanów autogenicznych w miejscu ich wypływu z dna oceanu (tzw. źródła węglowodorowe). Używając tego narzędzia geochemicznego zbadano cztery wystąpienia osadów źródeł węglowodorowych w Basenie Baskijsko-Kantabryjskim (północna Hiszpania) odtwarzając sposób ich powstania w trakcie interakcji intruzji magmowych oraz płynów i materii organicznej z grubej pokrywy osadowej. Powstanie takich źródeł pozwoliło na utworzenie bogatych chemosyntetycznych zespołów faunistycznych na dnie głębokiego morza które zwykle pozostaje ubogie w życie biologiczne.

Retiolity stanowią wyjątkową grupę planktonowych graptolitów (wymarła podgromada pióroskrzelnych) o siateczkowatym szkielecie kolonii zbudowanym z kolagenu, czyli substancji białkowej. Nowy retiolit został odkryty w głębokim wierceniu bałtyckiej części platformy wschodnioeuropejskiej, w Polsce. Papiliograptus retimarginatus Kozłowska & Bates, 2021 pojawił się w pierwszej fazie odradzania się planktonu po wielkim wymieraniu sylurskim (tzw. wydarzenie lundgreni). Jest to forma wyjątkowa, posiadająca duże wachlarzowate struktury umożliwiające unoszenie się kolonii w toni wodnej. Ich wykształcenie bezpośrednio po wymieraniu świadczy o wielkich zdolnościach adaptacyjnych retiolitów i jest dowodem na spokojne warunki epikontynentalnego morza paleokontynentu Baltika.

Przekroje poprzeczne ciosów wszystkich trąbowców z grupy Elephantimorpha charakteryzują się obecnością siatkowych struktur zwanych wzorem Schregera. Cecha ta jest zwykle używana do odróżnienia ciosów słoni od mamutów. Nowa publikacja zawiera pierwszy szczegółowy opis tej struktury u neogeńskiego elefantimorfa (gatunku Zygolophodon turicensis). Wyniki wskazują na to, że wygląd wzoru Schregera u przedstawicieli Elephantimorpha nie jest związany z kształtem ciosów i prawdopodobnie nie odzwierciedla związków filogenetycznych w ramach tej grupy. Mimo to, jego charakter pozostaje przydatny do identyfikacji poszczególnych gatunków.